ข้อควรคำนึงในการใช้สำนวนไทย ได้แก่
1. ควรใช้ให้ถูกต้องตรงตามความหมาย นั่นคือ ผู้ใช้จะต้องเรียนรู้และเข้าใจความหมายของสำนวนอย่างถ่องแท้ จึงจะใช้สำนวนได้ถูกต้องตามความหมาย เพราะมีสำนวนที่มีคำใช้คล้ายกันแต่มีความหมายต่างกัน จึงใช้แทนกันไม่ได้ แต่ก็มีบางสำนวนที่มี ความหมายเหมือนกัน คล้ายคลึงกันอาจใช้แทนกันได้ แต่บางสำนวนแม้จะ มีความหมายเหมือนกันก ็ไม่อาจจะใช้แทนกันได้ ทุกสถานการณ์ ดังตัวอย่างสำนวนต่อไปนี้
สำนวน |
สำนวน |
สำนวน |
คาบลูกคาบดอก |
ลูกผีลูกคน |
|
ผีกับโลง |
กิ่งทองใบหยก |
|
คางคกขึ้นวอ |
แมงปอใส่ตุ้งติ้ง |
กิ้งก่าได้ทอง |
ปัดแข้งปัดขา |
ถีบหัวส่ง |
เหยียบจมธรณี |
ไก่ได้พลอย |
ตาบอดได้แว่น |
วานรได้แก้ว |
เอามือซุกหีบ |
เอาไม้สั้นไปรันขี้ |
เอาไม้ซักไปงัดไม้ซุง |
2.ไม่เขียนสำนวนผิดหรือใช้ต่างไปจากสำนวนที่มีใช้อยู่โดยทั่วไปเพราะจะสื่อความหมายไม่ได้ ดังจุดประสงค์ เช่น
สำนวน |
สำนวนที่ต่างไป |
กงเกวียนกำเกวียน |
กงกำกงเกวียน |
ไม่ได้เห็นเดือนเห็นตะวัน |
ไม่ได้พบเดือนพบตะวัน |
รู้ธาตุแท้ รู้เช่นเห็นชาติ |
รู้เช่นเห็นธาตุ |
ศึกเสือเหนือใต้ |
ศึกเหนือเสือใต้ |
หัวมังกุด ท้ายมังกร |
หัวมังกุฎ ท้ายมังกร |
เอาใจออกหาก |
เอาใจออกห่าง |
3. ใช้สำนวนให้ถูกต้องตามสถานการณ์ สอดคล้องกับกาลเทศะและบุคคลและใช้ให้พอเหมาะ ไม่ฟุ่มเฟือย จนไม่อาจสื่อสารได้ดังต้องการ ดังนั้นควรคำนึงถึงโอกาสและความเหมาะสมเป็นสำคัญ เช่น
สำนวน |
ความหมาย |
สำนวน |
ความหมาย |
ก้มหน้า |
ก.จำทน เช่น
ต้องก้มหน้า
ทำตามประสายาก |
กระดี่ได้น้ำ |
น.ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการ ดีอกดีใจ ตื่นเต้นจนตัวสั่น เช่น เขาดีใจเหมือนกระดี่ได้น้ำ |
กำเริบเสิบสาน |
ก ได้ใจ, เหิมใจ |
ก่อร่างสร้างตัว |
ก.ตั้งเนื้อตั้งตัวได้
เป็นหลักฐาน |
กิ่งทองใบหยก |
ว.เหมาะสมกัน (ใช้แก่หญิง กับชายที่จะ แต่งงานกัน) |
กินตามน้ำ |
ก.รับของสมนาคุณที่เขา
เอามาให้ โดยไม่ได้ เรียกร้อง (มักใช้แก่เจ้าหน้าที่ พนักงาน ผู้มีอำนาจ |
กินน้ำใต้ศอก |
ก.จำต้องยอมเป็นรองเขา, ไม่เทียมหน้าเทียมตาเท่า, (มักหมายถึงเมียน้อย
ที่ต้องยอมลงให้แก่
เมียหลวง) |
กินอยู่กับปาก
อยากอยู่กับท้อง |
ก.รู้ดีอยู่แล้วแสร้งทำเป็นไม่รู้ |
แกะดำ |
น.คนที่ทำอะไรผิดเพื่อนผิดฝูง
ในกลุ่มนั้น ๆ (ใช้ในทางไม่ดี) |
ไก่รองบ่อน |
น.ผู้ที่อยู่ในฐานะตัวสำรอง ซึ่งจะเรียกมาใช้เมื่อไรก็ได้ |
|
|
|
|
ที่มา: http://www.ipesp.ac.th/learning/thai/Objectives.html
|